Cuộc cách mạng chiến thuật của Gareth Southgate tại ĐT Anh

Sơ đồ 4-4-2 từ lâu đã được coi là một đặc sản của bóng đá Anh, một sơ đồ phản ánh truyền thống "tạt cánh đánh đầu" của nền bóng đá này. Công thức thường thấy sẽ gồm hai cầu thủ chạy cánh tìm khoảng trống và vận dụng tốc độ để đưa bóng vào vòng 16m50, nơi có hai tiền đạo chờ đợi sẵn. Một trong hai trung phong này sẽ sắm vai trò hỗ trợ, người còn lại sẽ chờ đợi khoảng trống để bứt tốc và đưa bóng vào lưới.

Thế hệ vàng của bóng đá Anh những năm 2000 gồm rất nhiều cầu thủ xuất sắc được "đo ni đóng giày" cho những vai trò này. David Beckham là một trong những tiền vệ phải xuất sắc nhất thế giới đương thời với khả năng sút phạt và tạt bóng thượng thừa. Emile Heskey là một tiền đạo hỗ trợ xuất sắc cho Michael Owen – Quả Bóng Vàng gần nhất của người Anh, và sau đó là Wayne Rooney, người mà Sir Alex Ferguson phải thừa nhận là "cầu thủ xuất sắc nhất bóng đá Anh sản sinh trong 30 năm qua" khi mới đưa anh về với sân Old Trafford từ Everton.

Tuy vậy, chức vô địch gần nhất mà Tam Sư giành được ở một giải đấu lớn là World Cup 1966 trên sân nhà Wembley sau chiến thắng 4-2 trước Tây Đức. 

 Một trong những nguyên nhân được chỉ ra cho thất bại của "thế hệ vàng" này là cặp tiền vệ trung tâm Frank Lampard – Steven Gerrard. Hai số 8 cũ của Chelsea và Liverpool ở thời đỉnh cao đều là mẫu tiền vệ thi đấu giống nhau, hoạt động trục dọc hiệu quả nhưng đem lại sự mất cân bằng khi cầm bóng khi cả hai không phải là mẫu tiền vệ chia bài trên sân. 

Người Anh có một số 10 mang tên Joe Cole, nhưng cựu tiền vệ Chelsea bị gò bó trong vai trò chạy cánh trái.Cựu tiền vệ của Man United, Paul Scholes là một cầu thủ phân phối bóng xuất sắc, nhưng không được các đời HLV trọng dụng.Người gần nhất thi đấu giống Scholes là Michael Carrick cũng gần như không được sử dụng tại các giải đấu lớn. Tận dụng những đường bóng dài và sức mạnh trong lối chơi xem như đã ăn vào máu của bóng đá Anh.

Tuy vậy, trong trận ra quân thắng ĐT Tunisia 2-1 ở lượt đấu đầu tiên, Tam Sư sử dụng hệ thống 3-2-2-2 khá lạ mắt. Sơ đồ ba hậu vệ đã được HLV Gareth Southgate thử nghiệm lần đầu tiên trong trận giao hữu gặp ĐT Đức tháng 3/2017.Người hâm mộ Manchester City có thể thấy được ảnh hưởng của Pep Guardiola trong cách vận hành của Southgate. 

Kyle Walker được xếp chơi trung vệ lệch phải, và có nhiều đường chuyền hướng đến hành lang trong (khu vực giữa hành lang dọc biên và vòng cấm địa) nơi Kieran Trippier băng lên để lật bóng vào. "Tấn công một bên, dứt điểm một bên" là phương châm của Pep.ĐT Anh có những tiền vệ có thể nhận diện và tạo khoảng trống tốt như Dele Alli và Jesse Lingard. 

Họ sắm vai hỗ trợ Harry Kane và Raheem Sterling, người đã được Guardiola trực tiếp "nâng cấp" trong mùa giải vừa rồi khi góp công vào 29 bàn thắng tại Premier League. Jordan Henderson chắc chắn trong vai trò mỏ neo, còn bộ ba trung vệ được thoải mái cầm và phân phối bóng lên trên.Vì vậy, hai cầu thủ đá cánh hỗ trợ biên nhiều hơn là phòng ngự.

Chỉ số bàn thắng kì vọng (xG) đang là xu thế mới của dữ liệu bóng đá để kiểm chứng sự nguy hiểm trong lối chơi của một đội bóng. Những yếu tố như khoảng cách, cách dứt điểm, độ chính xác của đường chuyền và số lượng hậu vệ giữa khung thành và người dứt điểm đều được tính toán để đưa ra một con số tỉ lệ từ 0 đến 1, với 1 là bàn thắng rõ ràng, còn một con số như 0.2 có nghĩa là tỉ lệ của cơ hội đó bằng sút vào 1 trên 5 lần. xG trong cả trận gặp Tunisia của ĐT Anh là 3.1, cao nhất tại lượt đấu đầu tiên của World Cup năm nay. 

Nếu như các chân sút của Tam Sư nhạy bén hơn trong khâu dứt điểm, Gareth Southgate và các học trò sẽ có một trận thắng dễ dàng hơn rất nhiều.

Trên băng ghế dự bị của ĐT Anh tại giải đấu lần này có một cầu thủ tạo được đột biến với tốc độ, sức mạnh và khả năng rê dắt là Marcus Rashford. Tiền đạo của Manchester United có thể giúp ĐT Anh chuyển sang sơ đồ 3-4-3, một sơ đồ đã đưa Antonio Conte vô địch Premier League cùng Chelsea. 

Chính sự thay đổi này đã đem lại nhiều khó khăn cho hàng thủ Tunisia ở những phút cuối cùng, trước khi thủ quân Harry Kane đánh đầu đem về 3 điểm đầu tiên cho đội nhà. Rashford đã ghi một siêu phẩm vào lưới Costa Rica ở trận giao hữu trước thềm World Cup, và trước một đối thủ cùng khu vực Bắc Trung Mỹ là Panama ở trận đấu tiếp theo, cầu thủ mang áo số 19 nhiều khả năng sẽ ra sân ngay từ đầu.

Nhìn chung, sự thay đổi táo bạo của HLV Gareth Southgate so với lối chơi thường thấy của ĐT Anh tại các giải đấu lớn đang đem lại hiệu quả. Tam Sư trở nên khó lường hơn, đồng thời có những nhân tố có thể làm thay đổi cục diện trận đấu.Hai năm trước tại Pháp, không nhiều người tin rằng ĐT Bồ Đào Nha có thể lên ngôi.Bóng đá luôn chứa đựng nhiều bất ngờ, và biết đâu, những chuyển biến về chiến thuật sẽ đưa người Anh đến vinh quang tại Nga năm nay?